Người ta thường nghe nhiều câu chuyện thất bại trong M&A: nào là xung đột văn hóa, nào là mất nhân sự chủ chốt, nào là mua hớ giá… Nhưng cũng có không ít thương vụ thành công rực rỡ, biến hai doanh nghiệp riêng lẻ thành một “cỗ máy” mạnh mẽ hơn nhiều lần.
Vậy bí quyết nào giúp họ thành công? Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng rút ra những bài học thực tế từ các thương vụ M&A thành công – từ đó SME cũng có thể áp dụng khi bước vào “cuộc chơi lớn”.
1. Thành công bắt đầu từ việc chọn đúng đối tác
Một trong những yếu tố quan trọng nhất của M&A là “chọn đúng người”.
- Nếu hai doanh nghiệp có tầm nhìn, giá trị cốt lõi và mục tiêu chiến lược khác biệt hoàn toàn, thì dù ký kết rầm rộ, sau này cũng khó đi cùng nhau.
- Ngược lại, khi hai bên bổ sung cho nhau (ví dụ: một bên mạnh sản xuất, bên kia mạnh phân phối), cơ hội cộng hưởng sẽ rất lớn.
Bài học: Đừng chỉ nhìn vào giá, hãy nhìn vào “fit” (sự phù hợp) giữa hai bên.
Ví dụ: Năm 2018, một công ty Việt Nam trong ngành thực phẩm gia đình đã bán cổ phần cho tập đoàn Nhật. Cái “fit” ở đây không chỉ là vốn, mà còn là công nghệ quản trị chất lượng và kênh phân phối quốc tế. Nhờ đó, thương hiệu Việt có mặt trên kệ siêu thị Nhật chỉ sau 2 năm.
2. Chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi ký kết
Nhiều thương vụ thất bại chỉ vì doanh nghiệp coi nhẹ giai đoạn chuẩn bị. Các thương vụ thành công thường có điểm chung:
- Sổ sách minh bạch: tài chính, pháp lý, hợp đồng được rà soát kỹ.
- Định giá rõ ràng: cả hai bên hiểu và đồng thuận về giá trị doanh nghiệp.
- Chiến lược sau M&A đã được vạch ra từ trước.
Bài học: Hãy coi quá trình chuẩn bị như xây nền móng cho một ngôi nhà. Nền càng chắc, nhà càng bền.
3. Giữ chân nhân sự chủ chốt – “linh hồn” của công ty
Một thương vụ có thể “chết yểu” nếu sau khi ký kết, các nhân sự quan trọng lần lượt rời đi. Những thương vụ thành công đều chú trọng việc:
- Ký thỏa thuận giữ chân (Retention Agreement).
- Tạo động lực bằng lương thưởng gắn với kết quả sau M&A.
- Đảm bảo môi trường làm việc công bằng, tôn trọng nhân sự cũ.
Bài học: Mua công ty không chỉ là mua tài sản – mà còn là mua con người.
Ví dụ: Khi một quỹ đầu tư Singapore rót vốn vào chuỗi F&B Việt Nam, họ không thay đổi đội ngũ quản lý ngay, mà giữ lại và đào tạo thêm. Nhờ đó, hệ thống nhân sự gắn bó và đồng hành để mở rộng từ vài cửa hàng lên hàng trăm cửa hàng trong 3 năm.
4. Hòa nhập văn hóa – “về chung một nhà”
Thương vụ M&A thành công thường xử lý rất khéo chuyện văn hóa. Nếu một bên áp đặt toàn bộ, dễ dẫn đến phản ứng ngược.
Một số cách họ đã làm:
- Giữ lại giá trị cốt lõi của cả hai bên, tạo nên “bản sắc chung”.
- Tổ chức hoạt động giao lưu, workshop, team building để xóa khoảng cách.
- Lãnh đạo hai bên cùng đứng ra truyền thông, thay vì “bên mua ra lệnh”.
Bài học: Đừng coi M&A là “thôn tính”, hãy coi đó là “hợp tác phát triển”.
5. Tập trung vào khách hàng – đừng để họ bị “bỏ quên”
Nhiều thương vụ thất bại vì sau khi sáp nhập, khách hàng cảm thấy dịch vụ tệ hơn. Ngược lại, những thương vụ thành công lại tận dụng cơ hội này để nâng trải nghiệm khách hàng lên một tầm cao mới.
Ví dụ họ làm gì?
- Kết nối hệ thống chăm sóc khách hàng nhanh chóng.
- Ra mắt gói sản phẩm, dịch vụ mới từ sự kết hợp hai bên.
- Đảm bảo chất lượng và tính liên tục, không để gián đoạn.
Bài học: Mọi thay đổi đều phải hướng đến trải nghiệm tốt hơn cho khách hàng.
6. Quản trị chặt chẽ giai đoạn hậu M&A
Thành công không dừng lại ở lễ ký kết. Các thương vụ M&A thành công đều có kế hoạch hậu M&A rõ ràng:
- Lập ban điều phối chung để theo dõi tiến độ tích hợp.
- Đặt KPI cụ thể: doanh thu, thị phần, chi phí tiết kiệm được…
- Đánh giá thường xuyên và điều chỉnh liên tục.
Bài học: Hậu M&A mới là nơi quyết định thắng – thua.
7. Một số thương vụ thành công làm gợi ý
- Masan – VinCommerce (Việt Nam): Sau khi mua hệ thống VinMart, Masan đã cải tổ toàn diện, biến thành WinMart/WinMart+. Dù còn thách thức, nhưng thương vụ này mở ra mô hình “Point of Life” – siêu thị kết hợp dịch vụ tài chính, viễn thông, F&B…
- Sabeco – ThaiBev (Việt Nam – Thái Lan): ThaiBev mua lại Sabeco, giúp doanh nghiệp Việt có thêm nguồn lực quản trị và kênh phân phối quốc tế, đồng thời duy trì thương hiệu quen thuộc với người tiêu dùng Việt.
- Facebook – Instagram (quốc tế): Thương vụ 1 tỷ USD năm 2012 ban đầu bị nghi ngờ, nhưng nhờ giữ lại đội ngũ sáng lập và cho Instagram tự phát triển trong hệ sinh thái Facebook, nay Instagram trở thành “gà đẻ trứng vàng”.
Điểm chung: đối tác phù hợp, chiến lược rõ ràng, giữ lại giá trị cốt lõi và nâng cấp khách hàng.
8. SME học được gì từ các thương vụ này?
- Chuẩn bị từ sớm: minh bạch tài chính, rõ ràng chiến lược.
- Chọn đúng đối tác: không phải ai trả giá cao nhất cũng là người phù hợp nhất.
- Giữ linh hồn doanh nghiệp: nhân sự, khách hàng, văn hóa.
- Nghĩ dài hạn: không chỉ là “bán công ty”, mà là tạo ra giá trị bền vững.
Thành công trong M&A không đến từ may mắn, mà từ sự chuẩn bị kỹ lưỡng, đối tác phù hợp, và quản trị hậu M&A chặt chẽ.
Dù là tập đoàn lớn hay SME, nếu coi M&A như một hành trình dài hạn – thay vì chỉ là “một thương vụ chốt lời” – thì cơ hội thành công sẽ cao hơn rất nhiều.
M&A không phải là cuộc chơi của kẻ mạnh, mà là cuộc chơi của người chuẩn bị kỹ và biết hợp tác thông minh.
